नेपालमा भूकम्प प्रतिरोधी घर डिजाइन: सुरक्षित र दीर्घकालीन संरचना निर्माणको सम्पूर्ण मार्गदर्शक

Sep 27, 2024

Blog By: Expert Sewa Pvt. Ltd.

नेपालमा भूकम्प प्रतिरोधी घर डिजाइन: सुरक्षित र दीर्घकालीन संरचना निर्माणको सम्पूर्ण मार्गदर्शक

नेपाल भूकम्पीय जोखिमको दृष्टिकोणले संवेदनशील देश हो। २०७२ सालको महाभूकम्पले हजारौं घरहरू ध्वस्त गरेपछि, भूकम्प प्रतिरोधी घर निर्माणको महत्त्व र आवश्यकताले देशभरि ध्यान खिचेको छ। नेपालमा घर बनाउँदा, सुरक्षित र भूकम्प प्रतिरोधी घर डिजाइनलाई प्राथमिकता दिनु अब अनिवार्य भएको छ। यस लेखमा, हामी भूकम्प प्रतिरोधी घर डिजाइनका लागि सम्पूर्ण मार्गदर्शक प्रस्तुत गर्छौं, जसले तपाईलाई सुरक्षित घर बनाउँदा सहयोग पुर्याउनेछ।

भूकम्प प्रतिरोधी घरको महत्त्व

नेपालको भूगर्भीय संरचना र भू-भागले गर्दा यहाँ बारम्बार भूकम्पको जोखिम रहन्छ। तर नेपालमा परम्परागत घरहरू बलियो र सुरक्षित छैनन्। कमजोर जमिनमा बनेका घरहरू भूकम्पको कम्पन थेग्न सक्दैनन्। त्यसैले, सुरक्षित घर डिजाइन र निर्माणले नजिकको भविष्यमा जनधनको क्षति रोक्न मद्दत पुर्याउँछ। भूकम्प प्रतिरोधी घर डिजाइन नेपाल जस्तो महत्त्वपूर्ण विषयमा अध्ययन गरेर, तपाईले आफ्नो घरलाई सुरक्षित बनाउन सक्नुहुन्छ।

भूकम्प प्रतिरोधी घर कसरी बनाउने?

१. समुचित स्थानको छनोट

घर बनाउने ठाउँको छनोट गर्दा जमिनको अवस्था राम्रोसँग बुझ्न आवश्यक छ। भूगर्भीय परीक्षण (Soil Test) गरेर जमिनको क्षमता जाँच्नुपर्छ। कमजोर जमिनमा घर बनाउन हुँदैन, किनकि यसले घरलाई थप जोखिममा पार्छ। घर बनाउने जमिन बलियो र स्थिर हुनुपर्छ, विशेष गरी पहाडी र तराई क्षेत्रको भूगर्भीय अवस्था बिचार गर्नुपर्छ।

२. सन्तुलित संरचना

भूकम्प प्रतिरोधी घर डिजाइन गर्दा घरको संरचना सन्तुलित बनाउन जरुरी छ। असमान संरचनाले भूकम्पको समयमा दबाब समान रूपमा बाँड्न सक्दैन, जसले गर्दा क्षति हुने सम्भावना बढ्छ। घरको आकार र तौल सन्तुलित राख्नु पर्छ। यो सन्तुलित डिजाइन भूकम्पको दबाबलाई समान रूपमा बोक्न मद्दत गर्छ।

३. राम्रो गुणस्तरका निर्माण सामग्रीहरूको प्रयोग

नेपालमा निर्माण सामग्रीको उपलब्धतामा विविधता छ, तर गुणस्तरको छनोट गर्नु अति आवश्यक छ। सिमेन्ट, रड, इट्टा, र बालुवा जस्ता सामग्री उच्च गुणस्तरको प्रयोग गर्नुपर्छ। कमजोर सामग्रीले संरचना बलियो बनाउन असफल हुन्छ। उच्चस्तरीय सिमेन्ट र स्टिलले घरलाई भूकम्पबाट सुरक्षित राख्न मद्दत गर्छ।

४. स्तम्भ र बीमको सही व्यवस्थापन

भूकम्प प्रतिरोधी घर बनाउँदा स्तम्भ (Columns) र बीम (Beams) को सही व्यवस्थापन गर्नुपर्छ। घरको कुनामा बलियो स्तम्भहरू राख्नुपर्छ। स्तम्भ र बीमलाई राम्रोसँग जोडेर कम्पन प्रतिरोधी बनाउनु पर्छ। स्तम्भ र बीमको बलियो जडानले कम्पनको प्रभावलाई न्यून गर्न मद्दत पुर्याउँछ। 

५. हल्का छत र भित्ता

भूकम्पको समयमा भारी छत र भित्ता खतरनाक हुन्छ। त्यसैले छतको लागि हल्का सामग्री, जस्तै प्री-फेब्रिकेटेड स्ल्याब वा हल्का छाप प्रयोग गर्नुपर्छ। यसले कम्पनलाई कम असर पार्छ। साथै, भित्ता बलियो बनाउन आवश्यक भए पनि भारी बनाउन नहुने हो। हल्का छत र भित्ता सुरक्षित संरचना बनाउन मद्दत गर्छ।

६. भूकम्प प्रतिरोधी निर्माण प्रविधि अपनाउने

नेपालमा भूकम्प प्रतिरोधी प्रविधि प्रयोग गरेर घर बनाउन धेरै सम्भावनाहरू छन्। यसको लागि, डेम्पर (Damper) र आईसोलेटर (Isolator) जस्ता प्रविधि प्रयोग गरेर घरलाई कम्पनले प्रभावित हुनबाट बचाउन सकिन्छ। यस्तो प्रविधिले भवनलाई भूकम्पको असरबाट सुरक्षित राख्न मद्दत गर्छ।

७. गहिरो र बलियो फाउण्डेसन

घरको फाउण्डेसन (जग) बलियो हुनुपर्छ। फाउण्डेसन नै घरको मूल आधार हो। कमजोर जगले ठूलो भूकम्पको झट्कामा घरलाई कमजोर बनाउँछ। घरको वजन र संरचना अनुसार फाउण्डेसन डिजाइन गर्नुपर्छ। साथै, ड्रेनेज सिस्टम सही राखेर पानीको कारण जगलाई कमजोर हुनबाट जोगाउनु पर्छ।

८. सुरक्षा उपकरणहरूको प्रयोग

भूकम्प प्रतिरोधी घरमा सुरक्षा उपकरण जडान गर्न जरुरी छ। जस्तै, आकस्मिक निकास (Emergency Exit) को व्यवस्था राख्नुपर्छ। ढोकाहरू सजिलै खोल्न मिल्ने र सिँढीको उचित व्यवस्थापन गर्नुपर्छ। भूकम्पको समयमा सुरक्षित बाहिर निस्किन सकिने ठाउँ र आपतकालीन योजनाको व्यवस्था गर्नु आवश्यक हुन्छ।

नेपालमा भूकम्प प्रतिरोधी घर निर्माणका लागि नियमावली

नेपाल सरकारको भूकम्प प्रतिरोधी भवन मापदण्ड (NBC) पालना गर्नु अत्यावश्यक छ। यी मापदण्डले घर निर्माणका न्यूनतम आवश्यकताहरू तोक्छ। अनुभवी इन्जिनियर र आर्किटेक्टको सहयोगमा घरको डिजाइन र संरचना मापदण्ड अनुसार बनाउनु पर्नेछ। 

नेपालको घर निर्माण मापदण्डले बलियो फाउण्डेसन, सही स्तम्भ/बीमको जडान, र राम्रो गुणस्तरका निर्माण सामग्रीहरूको प्रयोग सुनिश्चित गर्छ। यी मापदण्ड पालना गरेर तपाईँले सुरक्षित घर बनाउन सक्नुहुन्छ।नेपालमा भूकम्प प्रतिरोधी घर निर्माण आजको आवश्यकता हो। सुरक्षित घर बनाउँदा जमिनको सही छनोट, सन्तुलित डिजाइन, बलियो फाउण्डेसन, र राम्रो गुणस्तरका सामग्रीहरूको प्रयोग अनिवार्य हुन्छ। साथै, नेपालको भवन मापदण्ड अनुसार घर बनाउँदा तपाईको घर भूकम्पको जोखिमबाट सुरक्षित हुनेछ। भूकम्प प्रतिरोधी घरको लागि यो मार्गदर्शकले तपाईंलाई सुरक्षाको पूर्ण अनुभव दिलाउन मद्दत गर्नेछ।

Add a Comment